Veel jeugdhulp in Nederland lijkt niet het gewenste effect te hebben. Intussen stijgen de kosten en krimpen de wachtlijsten niet. Wij denken dat dit komt doordat hulpverleners teveel aandacht hebben voor symptomen en te weinig voor factoren die de symptomen hebben veroorzaakt en laten voortbestaan. Zonder een gedegen verklarende analyse van deze factoren, bestaat het gevaar dat alleen waarneembare symptomen worden behandeld, zoals druk gedrag, schoolverzuim of zelfbeschadigend gedrag. Zolang de factoren die deze symptomen veroorzaken of in stand houden niet worden aangepakt, zullen de problemen blijven bestaan en jeugdigen terugkomen voor hulp.

Wij pleiten voor betere jeugdhulp door ieder hulptraject te laten beginnen met een verklarende analyse, opgesteld in samenspraak met de jeugdige en zijn ouders. Met de term ‘verklarende analyse’ leggen we het accent op het begrijpen en verklaren van problemen, in plaats van het beschrijven of labelen ervan. Dit idee is niet nieuw, maar blijkt – opmerkelijk genoeg – in de praktijk nauwelijks te worden toegepast (Sekreve et al. 2020; Tempel en Vissenberg 2018). Tegelijkertijd bieden de literatuur en opleidingen verschillende modellen om een verklarende analyse te maken, zoals de diagnostische cyclus (De Bruyn 2003), de holistische theorie (Korrelboom en ten Broeke 2013) en de handelingsgerichte diagnostiek (Pameijer 2008).

Het baart ons zorgen dat hiervan weinig gebruik wordt gemaakt. We ontwikkelden daarom een schema waarmee professionals – samen met jeugdigen en ouders – de verklarende factoren in kaart kunnen brengen om tot een betere behandelkeuze te komen. Dit schema is nadrukkelijk bedoeld als hulpmiddel om met elkaar in gesprek te gaan; niet als een formulier dat professional in zijn eentje invult, noch als vervanging van de kennis, scholing en intervisie.