Wanneer ik ouders en jongeren hoor vertellen over hun ervaringen in de jeugdhulp is er steeds een terugkerende klacht: ‘Ze luisteren niet goed naar me.’ Ik hoor dit niet alleen als professional in bijeenkomsten met ouders en jongeren, maar herken het ook zelf als hulpvrager, tijdens een periode dat ons gezin jeugdhulp ontving voor een van onze kinderen. Hoezeer professionals ook hun best doen, kennelijk lukt het niet altijd om aan te sluiten bij de dagelijkse ervaringen van kinderen en hun ouders. In een onderzoek naar ervaringen van ouders van zorgintensieve kinderen zegt een moeder hierover: ‘Ze bedoelen het goed, maar ze hebben werkelijk geen idee.’

Als het wél goed lukt om te luisteren en aan te sluiten en dit door de hulpvrager ook echt zo ervaren wordt, blijkt dat een belangrijke sleutel tot effectieve hulp, weet ik ook vanuit mijn beroep als adviseur op het gebied van jeugdhulp. Aansluiten bij de ervaringen van de hulpvrager vormt namelijk een van de drie pijlers voor effectieve hulp, naast handelen op basis van beschikbaar bewijs uit wetenschappelijk onderzoek en de expertise van de professional. Luisteren naar hulpvragers, aansluiten bij hun leefwereld, wensen en mogelijkheden en het hulpverleningsproces samen met hen vorm geven, wordt ook wel gedeelde besluitvorming genoemd.

De Jeugdwet onderstreept het belang van gedeelde besluitvorming. Jeugdzorgwerkers moeten ouders en jeugdigen betrekken bij hun eigen ondersteuningsproces en uitgaan van hun mogelijkheden om zelf regie te voeren over hun leven. In het VN Kinderrechtenverdrag is in artikel 12 vastgelegd dat het kind dat in staat is zijn of haar eigen mening te vormen, het recht heeft die mening vrijelijk te uiten in alle aangelegenheden die het kind betreffen, waarbij aan de mening van het kind passend belang wordt gehecht in overeenstemming met zijn of haar leeftijd en rijpheid.

Maar ook al moet het volgens de wet en draagt het bij aan effectieve hulp, gedeelde besluitvorming komt volgens ouders en jongeren niet altijd goed van de grond. In alle richtlijnen voor Jeugdhulp en Jeugdbescherming wordt daarom aandacht besteed aan gedeelde besluitvorming. In de Richtlijn ‘Samen met ouders en jeugdige beslissen over passende hulp’ komt dit het meest uitvoerig aan bod. Op basis van mijn eigen ervaring als zorgontvanger denk ik dat het daarbij niet alleen gaat om gedeelde besluitvorming, maar ook om gedeelde beeldvorming en gedeelde verantwoordelijkheid. Aan de hand van een aantal eigen ervaringen licht ik deze aspecten