In de rubriek Frictie geven wisselende auteurs hun visie op een onderwerp dat discussie oproept, of kijken zij kritisch naar een misverstand of dilemma waar professionals in hun werk tegenaan lopen. Hoe kunnen lerarenopleidingen toekomstige leerkrachten gericht en systematisch laten exploreren en ervaren hoe zij vorm willen geven aan relaties met hun leerlingen? Wat kunnen zij leren van hun percepties over hun interactieve gedrag en de impact op de gevoelens van hun leerlingen over de leerkracht-leerlingrelatie?
“De juf komt gelijk als jongens ruzie hebben, want die gaan vechten, maar als meisjes ruzie hebben doet ze niets.” Deze pijnlijke constatering van een tienjarig meisje legt het vraagstuk bloot waar we in deze Frictie graag aandacht voor willen vragen: hoe kunnen lerarenopleidingen toekomstige leerkrachten gericht en systematisch laten exploreren en ervaren hoe zij vorm willen geven aan relaties met hun leerlingen? Wat kunnen zij leren van hun percepties over hun interactieve gedrag en de impact op de gevoelens van hun leerlingen over de leerkracht-leerlingrelatie? Kunnen we situaties zoals dit meisje beschrijft voorkomen door leerkrachten-in-opleiding te trainen in het exploreren van hun mentale representaties over de relaties met hun leerlingen? En zijn er instrumenten beschikbaar die leerkrachten-in-opleiding hierbij kunnen ondersteunen?
“We herkennen de werkelijkheid naar ons eigen weten”, meende Kant. Hiermee stelde hij twee cruciale vragen die in deze bijdrage centraal staan als het gaat om nadenken over het opleiden van toekomstige leerkrachten: 1) Realiseren we ons dat wat we zien of denken te zien aan leerlingen voortkomt uit dat wat we denken te weten? en 2) Hoe kunnen we leerkrachten-in-opleiding leren om te zien en te weten hoe hun percepties hun interacties met leerlingen beïnvloeden? In het geval van de geciteerde leerling hierboven kunnen er allerlei percepties van de juf ten grondslag liggen aan haar niet willen of kunnen interveniëren bij ruzies tussen kinderen.
Gert Biesta biedt in zijn boek Het Prachtige Risico van Onderwijs uit 2015 aanknopingspunten voor een verdere verkenning van dit opleidingsvraagstuk op basis van zijn overdenking van twee concepten: ‘in de wereld komen’ en ‘uniciteit’. Bij het ‘in de wereld komen’ geeft hij aan niet in de richting van identiteit te denken, maar juist in de richting van subjectiviteit. Hij koppelt subjectiviteit expliciet aan onderwijs en opvoeden: het zoeken naar de waarheid over wat het kind is en naar de waarheid over wat er van het kind moet worden. Uiteindelijk komt hij, via prachtige filosofische bespiegelingen, uit bij Jean-Luc Nancy die het heeft over ’tot tegenwoordigheid komen’. Mooi, omdat het wat Biesta betreft gaat om wie tot tegenwoordigheid komt en niet wat er dient te komen. Het gaat niet om ‘wat het kind moet worden’, maar om belangstelling te tonen voor ‘datgene wat zich aandient als een nieuw begin’. Hij koppelt dit aan het contact met de ander: tot tegenwoordigheid komen betekent altijd ‘in tegenwoordigheid van anderen komen’ en het bevragen van belangrijke aspecten
Premium
Wil je dit artikel lezen?
Al abonnee? Log dan in
