Van jongs af aan krijgen we met sociale evaluatie, zoals afwijzing, te maken, maar iedereen gaat hier anders mee om. Waar het ene kind een snauw teruggeeft, loopt het andere stil weg of trekt het zich er weinig van aan. Hoe deze reacties op sociale afwijzing zich ontwikkelen gedurende de kindertijd en adolescentie, en of deze verschillen verklaard zouden kunnen worden door verschillende hersenprocessen, is echter nog weinig onderzocht. Hoe iemand reageert op sociale afwijzing kan daarnaast gevolgen hebben voor toekomstige interacties met anderen. Maar hangen verschillende reacties op sociale afwijzing ook samen met het welzijn van jongeren op latere leeftijd? Om deze vragen te beantwoorden werden in dit onderzoek jaarlijks 500 tweelingen van zeven tot dertien jaar gevolgd. In deze periode gaan kinderen meer tijd doorbrengen met leeftijdsgenoten en wordt de mening van leeftijdsgenoten steeds belangrijker.

Om reacties op sociale afwijzing te onderzoeken, lieten we jongeren verschillende taken doen terwijl hun hersenactiviteit werd gemeten in een MRI-scanner. In een van deze taken vulden deelnemers een vriendenboekje in en kregen ze feedback te zien van leeftijdsgenoten. Vervolgens mochten ze een hard geluid naar deze leeftijdsgenoot sturen, wat we gebruikten als maat van agressie. Dit proefschrift laat zien dat in de kindertijd al een robuust netwerk van hersengebieden betrokken is bij het reguleren van agressie, en dat er veel ontwikkeling is in deze gebieden in de periode tussen zeven en dertien jaar. Waar 7-jarigen nog vaak agressief reageren na afwijzing, begon dit vanaf tien jaar af te nemen. Daarnaast lieten kinderen wier ouders sensitief op hun behoeften reageerden, minder agressief gedrag zien. Opvallend genoeg was agressie na sociale afwijzing niet per se geassocieerd met negatieve uitkomsten.

In een andere taak in de MRI-scanner konden kinderen opkomen voor leeftijdsgenoten die buitengesloten werden in een balspel. Kinderen die zowel aggressief werden als ze zelf werden afgewezen én opkwamen voor anderen hadden een jaar later een hoger mentaal welzijn en minder probleemgedrag dan kinderen die dit niet deden.

Dit proefschrift toont aan dat de periode tussen ongeveer zeven en dertien jaar heel belangrijk is om te leren omgaan met afwijzing, en agressie in te houden. Agressief gedrag moet niet doorslaan, maar een beetje agressie kan positief zijn wanneer jongeren in een andere situatie ook anderen helpen. Oftewel, of gedrag passend is, is afhankelijk van de context: leren opkomen voor anderen én voor jezelf kan bijdragen aan welzijn later in de tijd. Daarbij benadrukken deze bevindingen dat het belangrijk is om combinaties van gedrag in verschillende contexten te beschouwen om zo te begrijpen hoe jongeren opgroeien en ontwikkelen.