Ook in de Jeugdzorg en het speciaal onderwijs ligt steeds meer nadruk op de eigen verantwoordelijkheid, zowel van jongeren als van hun ouders. Daarbij groeit de aandacht voor beschermende factoren die bijdragen aan de veerkracht van jongeren en hun omgeving, belangrijk onderdeel van de Hervormingsagenda Jeugd 2023-2028. Het belang van veerkracht werd zichtbaar bij de coronapandemie. Tegenslag is niet altijd te voorkomen, maar we kunnen wel leren ermee om te gaan.

Er bestaan veel omschrijvingen en definities van veerkracht. Vaak wordt het omschreven als het proces van succesvolle aanpassing aan of omgaan met tegenslag, stress of trauma. Veerkracht verschilt per persoon en per situatie en is sterk afhankelijk van de omgeving, bijvoorbeeld de aan- of afwezigheid van sociale steun (Windle, 2011). Hierbij kan onderscheid worden gemaakt tussen individuele en gezinsveerkracht. Deze zijn ook onderling verbonden: individuen, gezinssub- en familiesystemen beïnvloeden elkaar. Individuen en kenmerken van de gezinseenheid hebben effect (Walsh, 2003).

Ondanks de toenemende aandacht voor veerkracht ligt in de praktijk de nadruk nog altijd meer op ‘klachten’ of beperkingen dan op krachten. Dit is een gemiste kans, want door meer aandacht te besteden aan (veer)kracht worden jongeren en hun ouders beter in staat gesteld om vanuit eigen kracht hun leven te leiden. Het versterken van factoren die bijdragen aan gezinsveerkracht kan jongeren en ouders helpen om aanhoudende spanningen beter te doorstaan en om de impact van negatieve ervaringen te voorkomen of verminderen, omdat jongeren en ouders hier beter mee leren omgaan (Walsh, 2003).

Op basis van literatuuronderzoek aangevuld met een Delphi-studie (Paulusma, niet gepubliceerd) gebruikt iHub de volgende definitie voor veerkracht: ‘Het gebruikmaken van je eigen krachten, je contacten met andere mensen en hulpbronnen in de omgeving om goed om te kunnen gaan met tegenvallers in het leven, noemen we veerkracht. Veerkracht zie je bij mensen van alle leeftijden. Tegenvallers kun je hebben bij wonen, school of werk, maar ook in de vrije tijd en bij socialmediagebruik. Het doel van veerkracht is mee te blijven doen in de maatschappij, niet om problemen weg te nemen.’

Uit onderzoek blijkt dat veel jongeren en volwassenen effectief kunnen omgaan met tegenslag; ze veren daarna terug (Windle, 2011). Ook weten we dat (gezins)veerkracht versterkt kan worden (Walsh, 2003). Jeugdhulpinstellingen richten zich steeds meer op het versterken van factoren die helpen bij veerkracht. Veerkracht wordt echter niet vaak vanaf het begin in kaart gebracht en gemonitord. Recent onderzoek naar de manier waarop ouders en