Onlangs zag ik een filmpje over het Japanse (basis)onderwijs. In de lunchpauze wordt er op school – in de eigen klas en samen met de klassenleerkracht – gegeten. Er wordt dagelijks vers gekookt met zoveel mogelijk lokale producten (onder andere van de schoolboerderij waar de kinderen zelf ook meehelpen). De kinderen zijn overal actief bij betrokken: de maaltijden ophalen in de keuken, tafel dekken, afruimen en afval recyclen. Het trof me, dat filmpje. Er gaat veel aandacht en zorg uit naar die gezamenlijke lunches. Niet alleen naar het gezonde eten, ook naar het gezamenlijke, het sociale aspect ervan. De maaltijd als onderdeel van het lesprogramma. Google het maar: ‘It’s not just about eating‘.
Ik moest eraan denken toen ik het interview met Jutka Halberstadt las. Een op de zes kinderen in ons land is te dik, bij drie procent is zelfs sprake van ernstig overgewicht (obesitas). Het aantal is enorm toegenomen in de afgelopen jaren. Terecht merkt Halberstadt op dat overgewicht een complex probleem is waarbij allerlei factoren een rol spelen. Bij de jeugdige zelf, in het gezin en – niet in de laatste plaats – zijn er maatschappelijke factoren. Eten (en niet alleen gezond eten) is overal en altijd beschikbaar en je moet nogal sterk in je schoenen staan, wil je aan al die verleidingen weerstand kunnen bieden. Hoe gemakkelijk is het niet om in de schoolpauze naar de supermarkt te gaan en een broodje te halen, in plaats van je veel gezondere meegebrachte boterham op te eten?
Aan de ene kant zijn kinderen en jongeren te dik, aan de andere kant kampen ze met ernstige eetstoornissen zoals anorexia en boulimia. Het artikel van Rozemarijn Vos en Klaske Glashouwer laat zien dat ook deze problematiek ernstiger vormen aanneemt. En, net als bij obesitas, speelt hier ook de combinatie van kwetsbaarheid en omgevingsfactoren een rol in het ontstaan van een ongezond gewicht of ongezond bezig zijn met eten. Denk aan de invloed van corona, waardoor jongeren meer tijd thuis doorbrachten en ook nog meer dan gewoon waren aangewezen op sociale media.
Goede zorg bieden bij eet- en voedingsproblemen is van belang, maar het is net zo van belang om te kijken naar maatschappelijke factoren die bijdragen aan de toename van deze problemen. Als we niet de moed hebben om daar iets aan te doen, leveren we half werk. Individuele vrijheid en zelfbeschikking zijn een groot goed in onze westerse samenleving en ingrijpen in deze vrijheid door de overheid vinden we al gauw betutteling en verdragen we maar slecht. Maar ik ben het met Halberstadt eens dat we het individu overschatten in deze, en onderschatten hoe groot de invloed is van onze omgeving op de keuzes die we maken, zeker als het om eten gaat. Dus… kom maar door met verlaging van de belasting op gezond eten, de suikertax en de verplichte gezonde schoollunch. Zullen we dan ook meteen alle scholen smartphonevrij maken? Dan kunnen jongeren tijdens de gezonde lunch gewoon weer eens met elkaar praten.
Over de auteur
Marike Serra, hoofdredacteur a.i. van Kind en Adolescent Praktijk, werkt als adviseur bij Accare Kinder- en Jeugdpsychiatrie.
