Het pilot-programma ‘Samen Reguleren’ ondersteunt jonge gezinnen in kwetsbare omstandigheden door samen met ouders hun zelf- en co-regulatievaardigheden te verbeteren. Zo leren ouders om automatische reacties te herkennen en hun eigen gedrag en dat van hun kind beter te begrijpen, om vervolgens bewuster te kunnen handelen in de opvoeding.
Hulpverlening aan jongvolwassen ouders in kwetsbare omstandigheden die met een opeenstapeling van problemen kampen, is dikwijls gericht op het versterken van opvoedvaardigheden. Toch is mogelijk eerst aandacht nodig voor zelf- en co-regulatievaardigheden. Ouders kunnen namelijk pas bewuste keuzes maken in hun opvoedhandelen wanneer zij zich bewust zijn van hun eigen automatische reacties in interactie met hun kind en hierbij kunnen kiezen en sturen (Lunkenheimer et al., 2023).
‘Samen Reguleren’ is een programma dat inzet op het vergroten van zelf- en co-regulatievaardigheden van deze ouders. ‘Zelfregulatie’ is het proces van sturing van eigen emoties, gedachtes en gedrag om tot een gewenst doel (bijvoorbeeld een emotionele staat) te komen (Inzlicht et al., 2022). Essentieel hiervoor is het zogeheten interoceptief bewustzijn: het herkennen, erkennen en begrijpen van interne, fysiologische signalen zoals hartslag en spierspanning (Bellemans, 2020). ‘Co-regulatie’ verwijst naar een dyadisch proces tussen bijvoorbeeld ouder en kind, waarbij fysiologie, emoties en gedrag in interactie op elkaar worden afgestemd (Buhler-Wassmann & Hibel, 2021). Het programma heeft als doel op deze manier het veerkrachtig functioneren van gezinnen te versterken. Veerkracht verwijst naar het proces van dynamische adaptatie aan stress (p. 40), en veerkrachtig functioneren komt voort uit zowel in- als externe veerkrachtbronnen (Van Harmelen, 2022). Helaas hebben ouders en kinderen in gezinnen met een opeenstapeling van problemen vaak relatief weinig veerkrachtbronnen tot hun beschikking, zoals steunende relaties en regulatievaardigheden.
Leren reguleren
Zelfregulatievaardigheden lijken te horen tot de belangrijke bouwstenen voor het veerkrachtig functioneren van kinderen (González-Garcia et al., 2020; Van Harmelen, 2022). Kinderen leren zichzelf te reguleren door de vele ervaringen van co-regulatie die zij opdoen in interactie met ouders en andere voor hen belangrijke volwassenen (Buhler-Wassmann & Hibel, 2021; Lobo & Lunkenheimer, 2020). Al vanaf de geboorte vinden de hele dag interacties plaats vanuit co-regulatie, zoals het gehuil van een baby dat een ouder aanzet tot het voeden, verschonen of vasthouden van het kind om het te kalmeren (Buhler-Wassmann & Hibel, 2021). Ook na de babyfase houden de ouders een cruciale rol in het helpen van hun kind om emoties, gedachtes en gedrag te reguleren. Zij doen dit onder andere
