Ondanks inspanningen om netwerkzorg in te voeren in de jeugdpsychiatrie lopen veel jongeren met een ernstig psychische aandoening nog altijd vast in het zorgsysteem. In dit artikel beschrijven we de ontwikkeling, implementatie en eerste ervaringen van een interventieprogramma om netwerkzorg te verbeteren.
De foto’s bij dit artikel zijn illustratief. De afgebeelde persoon is niet dezelfde als die in het artikel.
Foto: Aleid Denier van der Gon
Het belang van integratie van zorg wordt al jaren benadrukt. In de jeugdhulp is domeinoverstijgend samenwerken zelfs een belangrijk uitgangspunt van de zorgverlening. Tegelijk is het een van de meest genoemde knelpunten (Friele e.a., 2019). Voor met name jongeren met complexe, meervoudige problematiek voldoet de zorg niet aan hun behoeften. Voorbeelden zijn comorbiditeit met verslavingsproblematiek, ernstige gedragsproblematiek, eetstoornissen en suïcidaliteit, zelfbeschadiging, problemen in het systeem of op school. Deze jongeren voelen zich van het kastje naar de muur gestuurd. Een recente televisie-uitzending van Pointer (Schut e.a., 2021) liet zien dat veel jongeren niet passen in het zorgaanbod, omdat ze ’te complex’ zijn.
Neem de veelheid aan (vaak snel) wisselende hulpverleners. Steeds opnieuw moeten jongeren hun verhaal vertellen. Het gevolg is dat ze zich onbegrepen voelen, terwijl juist bij deze kwetsbare groep een vertrouwensrelatie belangrijk is (Murphy & Hutton, 2018). Dat brengt het risico met zich mee dat ze het contact met de zorg verliezen. Als een klinische opname of overplaatsing naar een andere behandelplek nodig is, verslechtert de situatie van een jongere vaak door het wachten. Aanhoudende klachten zijn een belangrijke voorspeller van een crisissituatie en langdurig beroep op de zorg. De maatschappelijke impact en kosten hiervan zijn groot, evenals het leed van de jongere.
Bij jongeren van wie de zorgvraag en behoeften verder reiken dan een enkele organisatie kan zogeheten netwerkzorg een antwoord bieden. Bij netwerkzorg wordt de zorg en ondersteuning georganiseerd in samenhang met de jongere en de mensen om de jongere heen. Grenzen tussen organisaties of domeinen zijn hierbij geen beperking. Netwerkzorg is met name bedoeld voor het afstemmen en integreren van complexe en dynamische zorgprocessen voor mensen met meervoudige zorgbehoeften (Mulder e.a., 2020). Hierbij draait het om samenwerking tussen alle betrokkenen, zowel professionals als mensen uit het sociale netwerk.
Onderzoek laat zien dat netwerkzorg, zij het vaak pas na enkele jaren, bijdraagt aan effectievere, efficiëntere en goedkopere zorg, bijvoorbeeld doordat gaten in de hulpverlening, dubbel werk of miscommunicatie worden voorkomen (Schrijvers, 2016). De uitvoering gebeurt op drie niveaus: individueel niveau (micro), op professioneel/team-/afdelingsniveau (meso), en op organisatie-/regionaal of landelijk niveau (macro). Een zorgvrager ervaart het succes van netwerkzorg vooral op het microniveau, in de eigen leefomgeving. Optimale samenwerking van jongeren met professionals en het informele netwerk en tussen hulpverleners onderling is hierbij
