Artikel bewaren

Je hebt een account nodig om artikelen in je profiel op te slaan

Login of Maak een account aan
Reacties0

Controle

Ben is twaalf jaar als hij bij ons op de poli komt. Hij voelt zich al langere tijd somber en merkt dat hij zichzelf steeds minder begrijpt. Hij heeft het gevoel dat hij de grip op zichzelf is kwijtgeraakt, alsof hij geen controle meer heeft over zijn leven.
Onderzoek leert dat Ben cognitief hoogbegaafd scoort op de IQ-test en dat hij genoeg kenmerken heeft van een autismespectrumstoornis. Hij en zijn ouders krijgen uitleg over wat deze resultaten betekenen. Ben is blij dat zijn problemen een naam hebben. Dan kan hij zichzelf beter leren begrijpen zegt hij. Maar Ben vergist zich. Hij krijgt de controle over zijn leven niet terug. Zijn sombere gevoelens krijgt hij er niet onder. Hij raakt steeds vaker in paniek van die somberheid die maar niet weg wil.
Al pratend komen we er samen achter dat Ben als jong kind de controle over zijn leven had door veel na te denken en voor alles een reden te bedenken. Zo viel hij een keer hard met zijn fiets en had hij veel pijn. Hij voelde zich raar en begreep niet wat er met hem aan de hand was. Hij bedacht toen dat als je fietst je ook kunt vallen, en dat dat pijn doet. Wat hij voelde zou dus wel pijn zijn. Dat was naar, maar wel begrijpelijk en dus niets om over in paniek te raken, want pijn gaat ook weer weg.
De laatste tijd gebeuren er steeds vaker dingen waar hij geen reden voor kan verzinnen. Zo was hij opeens helemaal in paniek voor een toets terwijl hij er goed voor geleerd had. Hij kon geen reden bedenken waarom hij zich zo paniekerig voelde en raakte nog meer van slag. Ben werd echt bang van zichzelf.
We bedenken samen een mogelijke reden. Zou het kunnen dat hormonen in zijn lijf aan de gang zijn, hormonen die hem opeens heftig dingen laten voelen? En zou het kunnen dat zijn hersenen in de groei die hormonen nog niet goed kunnen temmen? Hij leest wat over het puberbrein en denkt dat dat best wel zou kunnen. Even is hij blij met een duidelijke reden, nu heeft hij vast weer controle. Maar nee, nog steeds raakt hij in paniek. Zelfs zo erg dat hij zichzelf maar liever dood maakt, want dan heeft hij de controle weer terug.
Dan ziet Ben een filmpje waar gevoelens worden voorgesteld als dieren. Somberheid is een hond die heel groot kan worden door kleine gebeurtenissen. En als die hond zo groot is, kun je hem niet meer houden. Dat vindt hij best wel logisch. Ben is dol op honden en heeft nog niet zo lang geleden een hond gekregen. De hond luistert naar Bens commando’s.
“Ik begrijp het,” zegt Ben, “een hond komt in je leven, en somberheid dus ook. Het hoort er dan gewoon bij. En je moet zorgen dat het niet te groot wordt. Dat kun je doen door niet in paniek te raken en te zeggen stop, hou er mee op. Dat werkt bij honden, dus waarom niet bij somberheid?” Hoe het kan, snap ik nog steeds niet helemaal, maar vanaf die dag kan Ben beter tegen nare gevoelens en raakt hij veel minder snel in paniek.

Over de auteur

Anneke Eenhoorn is klinisch psycholoog, psycholoog en cognitief gedragstherapeut bij GGZ-Noord-Holland Noord, divisie Triversum.