Waarom is dit handboek een belangrijke toevoeging bij therapie voor kinderen en jongeren met AD(H)D?

Wat Tirtsa betreft om twee redenen. Ten eerste omdat ouders en de omgeving een hele belangrijke rol spelen bij de behandeling van kinderen en jongeren met AD(H)D. Misschien wel de belangrijkste rol, die soms onvoldoende aandacht krijgt, zowel in de maatschappij als in behandeling. Want, en ook de GGZ zorgstandaard ADHD adviseert dat, mediatietherapie via ouders is een goede manier om ADHD-gedrag van kinderen te beïnvloeden. 

Tirsta: “In die zorgstandaard wordt na het vaststellen van de classificatie AD(H)D als eerste stap psycho-educatie geadviseerd en als tweede stap mediatietherapie voor ouders en omgeving. Of medicatie. Dat laatste is alleen eerste keuze als er sprake is van een ernstige vorm van AD(H)D en veel ouders willen ook liever geen medicatie. Mediatietherapie is na psycho-educatie dan ook een belangrijk behandelaanbod.”

Mediatietherapie voor ouders en omgeving is er op gericht om ouders en omgeving meer inzicht te geven in het gedrag van een kind. En om meer handvatten te bieden om daar in de opvoeding beter bij aan te sluiten. Want het is volgens Tirtsa niet zo dat je tegen een druk, impulsief of ongeconcentreerd kind kan zeggen: Hé, doe dat eens wat minder. En er is ook geen magische knop of training om kinderen te leren zich beter te concentreren of minder druk of impulsief te doen.

Tirtsa: “Ouders leren om in de opvoeding beter aan te sluiten bij hun kinderen, dat is wel effectief. Er heeft de afgelopen jaren teveel nadruk gelegen op ADHD als stoornis van het kind. Het zou een hersenstoornis zijn, maar we weten inmiddels dat ADHD multifactorieel bepaald is. Er zijn altijd meerdere factoren die ADHD gedrag beïnvloeden en het is altijd een interactie tussen genen en omgeving. Opvoeding is een hele belangrijke omgeving en die kunnen we met mediatietherapie positief beïnvloeden zodat lastig gedrag van een kind hierdoor positief beïnvloed wordt.”

Ten tweede is dit volgens Tirtsa een belangrijk boek omdat het niet alleen uitleg geeft over opvoedvaardigheden, maar ook over AD(H)D. Het boek biedt ouders een handreiking om hun kind met AD(H)D eerst beter te snappen, om daarna hun opvoedvaardigheden te vergroten.

Tirtsa: “Hier ligt natuurlijk ook een belangrijke rol voor behandelaren via het geven van ouderbegeleiding, maar dit boek geeft veel meer informatie dan je in je psycho-educatie of ouderbegeleiding allemaal kunt bespreken. Je kunt het goed door ouders laten lezen, naast de ouderbegeleiding. Voor sommige ouders zal wellicht het boek alleen voldoende zijn en daarna kunnen ze zelf met hun eigen opvoedgedrag aan de slag.”

Wat kunnen behandelaren er nog meer aan hebben?

Tirtsa: “Het is het boek wat ik 20 jaar geleden als jonge kinderpsycholoog zelf had willen lezen! Toen ik als jonkie zoekende was om mijn ouderbegeleiding aan ouders van kinderen of jongeren met AD(H)D vorm te geven. Er waren toen ook wel boeken hoor, maar dat was dan of niet op ADHD gericht, of een groepstraining voor ouders.” 

Tirtsa heeft geprobeerd alle tips en tools die ze in de afgelopen 20 jaar verzameld heeft door het werken met ouders van kinderen met AD(H)D, in dit handboek te verwerken. Voor ouders,  grootouders en leerkrachten, maar zeker ook voor behandelaren in de GGZ of jeugdhulpverlening om ouderbegeleiding aan deze ouders vorm te geven. Behandelaren kunnen het handboek ‘samen’ met ouders lezen en zo stap voor stap werken aan meer inzicht in hun kind met AD(H)D en het vergroten van hun opvoedvaardigheden.  

In hoeverre is volgens jou juist de ervaringsdeskundigheid van ouders zo belangrijk?

Tirtsa: “Ik geloof heel erg in lotgenoten contact en gedeelde smart is halve smart. Maar ook in de uitspraak ‘It takes a village to raise a kid’. We doen het tegenwoordig veel te veel alleen, terwijl opvoeden gewoon heel moeilijk en niet altijd leuk is. Dus het delen, maar ook leren van elkaar, mag van mij veel meer op de kaart komen staan. Ik heb zelf ook een appgroepje met moeders waarin ik af en toe om hulp roep. Ik hoop van harte dat mede door mijn boek meer ouders dat durven te gaan doen. En ik denk dat adviezen van ouders van kinderen met dezelfde struggles geloofwaardiger zijn voor deze ouders. In mijn boek ‘Wonderlijke wazigheid’ voor jongeren met ADD heb ik ook allemaal jongvolwassenen met ADD geïnterviewd en hun ervaringsverhalen opgenomen in dat boek. Het leek me dus heel logisch om de ervaringen van andere ouders van kinderen met AD(H)D én mijn opvoedervaringen ook in dit handboek op te nemen.”

Kun je wat meer vertellen over het gedachtegoed van geweldloos verzet en verbindend gezag als therapievormen bij kinderen en jongeren met ADHD? 

Volgens Tirtsa is geweldloos verzet en verbindend gezag een opvoedvisie die een mooie aanvulling is op wat er al aan opvoedvisie was en past het helemaal bij alle uitdagingen van deze tijd. Verbindend gezag en geweldloos verzet behelst een opvoedwijze die vooral antwoord biedt wanneer tussen ouders en kind de conflicten hoog oplopen en de reguliere opvoedstrategieën onvoldoende aanknopingspunten geven.

“De uitgangspunten ervan zouden we allemaal moeten omarmen omdat het een mooie basis is voor zowel sturing bieden als verbinding realiseren. Bij deze opvoedwijze wordt de metafoor gebruikt dat je als ouder(s) het anker bent voor je kind. Een kind is als een boot die zijn eigen zee zal bevaren. Maar zonder anker zou het stuurloos zijn. Als ouders kun je een goede ankerfunctie vormen door aanwezig te zijn en te blijven in het leven van je kind en door toezicht te houden. Naarmate je kind woestere zeeën bevaart (lees: in de problemen komt, gevaarlijke dingen gaat doen), is meer toezicht wenselijk en heb je als ouders soms ook verzwaring van je eigen anker nodig, door je te laten steunen door anderen in je omgeving bijvoorbeeld.”

De visie van verbindend gezag en geweldloos verzet biedt volgens Tirtsa ouders aanknopingspunten om hun ouderlijke rol opnieuw vorm te geven in onze (te) individualistische maatschappij. Met als uitgangspunt: ‘Er is geen weg naar een goede relatie, een goede relatie is de weg.’

“De basis van deze visie ligt in de verbinding, verbindend gezag als basis voor sturing. Want zonder binding zal je sturing niet opgevolgd worden. De idee van verbindend gezag en geweldloos verzet is gebaseerd op vijf pijlers, die samen de basishouding vormen van ouders tegenover hun kinderen. Bij alle pijlers horen verschillende technieken en manieren van handelen en communiceren die inzetbaar zijn in de opvoeding. Sommige technieken zijn altijd toepasbaar, zoals relatie- en herstelgebaren; sommige vormen van verzet zijn pas nodig als er meer conflicten zijn en kinderen meer problematisch gedrag vertonen. In dat geval is dit gedachtegoed een bruikbare aanvulling op meer reguliere technieken. Bij kinderen met AD(H)D die tieners worden, wordt vaak meer opstandig gedrag gezien, daarom vond ik het belangrijk om het gedachtegoed van verbindend gezag en geweldloos verzet veel aandacht te geven in mijn boek.”

Je hebt een lange staat van dienst als behandelaar/begeleider bij deze problematiek. Wat heb je gedurende het schrijven van je boek zelf nog geleerd/ervaren?

Tirtsa: “Dat opvoeden soms gewoon heel moeilijk en niet altijd leuk is. Een taboe dat ook verbroken moet worden, vind ik. Als we daar meer open over zijn kunnen we ook meer steun vinden bij elkaar. En dat opvoeden vooral heel erg veel over jezelf zegt. Voordat ik kinderen kreeg dacht ik dat ik de geduldigste moeder van de wereld zou worden, want met kinderen van anderen had ik engelengeduld. Maar kinderen triggeren oud zeer bij hun ouders, ook bij mij. Oud zeer waarvan ikzelf soms niet eens wist dat het er nog was. Opvoeden gaat dan ook veel meer over jezelf dan over je kind. Je kind kan lastig gedrag vertonen, maar of jij daar goed op kan aansluiten, dat zegt alles over jou. Als je dan ook nog een kind met ADHD-gedrag hebt, is dat vaak een nog grotere uitdaging. Dus dan helpt het als je ook naar jezelf en je eigen verleden en opvoeding durft te kijken.”

Kun je afsluiten met een ‘Quote’ die volgens jou het allerbelangrijkste is als je werkt met kinderen en jongeren met AD(H)D?

Tirtsa: “Daar hoef ik niet over te twijfelen!

‘Als een bloem niet bloeit, verander je niet de bloem, maar de omgeving waarin ze groeit’.

Met die bloem bedoel ik dan onze kinderen en in mijn boek, kinderen met AD(H)D-gedrag. Het boek helpt ouders en omgeving om te zoeken naar de beste manier om hun ‘bloem’ beter tot bloei te laten komen. In mijn boek en ons vak noemen we dat: zoeken naar de ‘goodness of fit’. En daarbij kijk je naar kenmerken van de bloem, maar vooral naar jezelf als omgeving om tot de beste aanpak te komen. Daarom schreef ik dit handboek voor ouders en omgeving. Want bloemen hebben hulp nodig van hun omgeving en kinderen dus ook.”