Antipsychotica worden ingezet bij patiënten die lijden aan psychotische verschijnselen zoals wanen, verwardheid en hallucinaties. Hoewel de meeste antipsychotica niet zijn geregistreerd voor kinderen kunnen ze wel worden toegepast bij jongeren met psychosen, bipolaire stoornis, gedragsstoornissen en ernstige onrust.

In 2021 kregen bijna 13.000 jongeren tussen de 12 en 17 jaar minstens één keer een antipsychoticum via een openbare apotheek; 1,2% van alle jongeren in deze leeftijdsgroep. Het aantal gebruikers ligt hiermee 8% lager dan vijf jaar eerder, toen er nog zo’n 14.000 jonge gebruikers waren.

Psychose bij kinderen en jongeren

In Nederland krijgt 2 à 3% van de volwassenen de diagnose psychose en 7% heeft wel eens een psychotische ervaring gehad. De diagnose schizofrenie wordt jaarlijks bij een tot drie op de 5000 mensen gesteld. Het komt iets vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Van de jongeren (vanaf 13 jaar) krijgt een van de tweehonderd die diagnose, meestal boven de 16 jaar. Geschat wordt dat jaarlijks 3000 jongeren een eerste psychose krijgen. Ook bij jongeren zijn jongens gevoeliger voor een psychose dan meisjes.

Afname jongens met antipsychotica 

Echter de afname in het aantal jongeren met antipsychotica doet zich alleen voor bij jongens, waar het aantal gebruikers tussen de 12 en 17 jaar in de afgelopen vijf jaar terugliep van 9400 naar 7600 (-19%). Het aantal meisjes met antipsychotica bleef in dezelfde periode redelijk stabiel op zo’n 4500 gebruikers per jaar, met in 2021 een stijging naar ruim 5000 gebruikers. Deze ontwikkeling maakt dat waar eerder twee keer zoveel jongens als meisjes antipsychotica gebruikten, deze verhouding nu is gekrompen tot 1,5 keer zoveel.

Ook gemeten in verstrekkingen neemt het gebruik door jongens na 2017 af. Het gebruik door meisjes laat tot 2020 een gestaag stijgende lijn zien. Na een lichte afname in coronajaar 2020 neemt het aantal verstrekkingen aan meisjes met 15% toe tot 34.000 in 2021. Deze toename zit vooral bij quetiapine (9300 verstrekkingen; +24,5%) en olanzapine (3400; +40,2%).

Wachttijden vermoedelijke oorzaak

Deze bevindingen sluiten aan bij recent onderzoek van het Erasmus MC naar het gebruik van antipsychotica door jongeren. Hieruit bleek geen duidelijke vermindering in het gebruik sinds de invoering van de Jeugdwet in 2015. Het gebruik van enkele antipsychotica, vooral quetiapine, nam bij adolescente meisjes juist toe. De onderzoekers vermoeden dat dat komt doordat steeds meer meisjes tegen wachttijden voor behandeling aanlopen. Een antipsychoticum kan worden voorgeschreven ter ondersteuning bij