Leerlingen met ADHD kunnen een leerkracht flink op de proef stellen. Een korte, geïndividualiseerde training voor de leerkracht blijkt verrassend effectief. Of die training gericht is op meer structuur aanbrengen of meer complimenten geven, maakt niet uit. Leeftijd en klassengrootte spelen wel mee.
De foto’s bij dit artikel zijn illustratief. De afgebeelde personen zijn niet dezelfde als die in het artikel.
Gedragstherapeutische leerkrachttraining is een effectieve behandeling voor de aanpak van ADHD-gedrag en bijkomende gedragsproblemen bij kinderen in de basisschoolleeftijd. In zo’n training krijgen leerkrachten verschillende technieken aangeleerd waarmee ze gewenst gedrag van een kind kunnen stimuleren en ongewenst gedrag kunnen verminderen. Naast psycho-educatie bestaan deze programma’s veelal uit stimuluscontroletechnieken en contingentiemanagementtechnieken. De eerste categorie technieken (vanaf nu ‘stimuluscontrole’) richt zich op het manipuleren van situaties die voorafgaan aan gedrag. Voorbeelden hiervan zijn regels stellen, effectieve instructies geven en structuur bieden. De tweede categorie (vanaf nu ‘contingentiemanagement) richt zich op het manipuleren van de gevolgen van gedrag. Voorbeelden hiervan zijn een compliment voor gewenst gedrag geven en storend of aandacht vragend gedrag negeren.
In de meeste leerkrachtinterventies leren leerkrachten beide typen technieken. Om deze interventies in de toekomst effectiever te kunnen maken en beter te kunnen toespitsen op het individuele kind is het belangrijk meer te weten te komen over welke technieken werken en bij welk kind, leerkracht of klas deze het meest effectief zijn. Tot dusver zijn stimuluscontrole en contingentiemanagement nooit apart onderzocht of met elkaar vergeleken waardoor onduidelijk is of ze los van elkaar effectief zijn en of ze verschillen in effectiviteit. In onze studie onderzochten we de effectiviteit van beide technieken apart van elkaar. We ontwikkelden hiervoor twee kortdurende, geïndividualiseerde leerkrachttrainingen. In de ene training kreeg de leerkracht uitsluitend technieken aangereikt gericht op stimuluscontrole, in de andere alleen op contingentiemanagement. De leerkrachten selecteerden voor de training het gedrag van het kind waarmee ze aan de slag wilden in de training. Voorafgaand en na afloop van de training werd gemeten hoe het met deze gedragingen ging. Daarnaast onderzochten we of bepaalde technieken beter of juist minder goed werkten voor bepaalde groepen kinderen of leerkrachten.
Korte training op maat was effectiever dan de bestaande
In 2019 verschenen de Zorgstandaard ADHD en bijbehorende behandelrichtlijnen (zie box 1).
Box 1: Zorgstandaard ADHD en behandelrichtlijnen ADHD
In 2019 verschenen de Zorgstandaard ADHD en bijbehorende behandelrichtlijnen (Akwa GGZ, 2019). Deze zijn gebaseerd op de meest recente wetenschappelijke inzichten en beschrijven hoe een optimale behandeling van kinderen met aandachtsproblemen en/of hyperactiviteit/impulsiviteit, al dan niet geclassificeerd als ADHD, eruit zou moeten zien. Voor kinderen in de basisschoolleeftijd is de eerste stap in de behandeling psycho-educatie en algemene adviezen aan
