Evidencebased werken, doen wat werkt… Het klinkt zo logisch. Toch is het in de praktijk nog een hele klus. Marca Geeraets en Harrie van Leeuwen schrijven over de uitdagingen die behandelaren (en organisaties) hierbij tegenkomen.
Twee collega’s hebben bij het koffieapparaat een gesprek. Ze verschillen van standpunt. Terwijl de een nog eens haar argumenten herhaalt, reageert de ander met: “Ja, maar toch voelt het niet goed.” En het gesprek stokt.
De jeugdzorg is een wonderlijke wereld. In tal van werkvelden zijn talloze disciplines actief. En binnen elke discipline kan een professional vanuit verschillende, soms elkaar bestrijdende, theoretische paradigma’s werken. Tussen de werkvelden, disciplines en paradigma’s is geen horizontale een-op-eenrelatie en dat maakt honderden combinaties mogelijk. Elk met een eigen niche en in elke niche meestal een eigen verklaring van de problematiek waarmee men zich bezighoudt. Al deze verschillende beroepskrachten met hun eigen veld-discipline-paradigmacombinatie denken mee met kinderen, jongeren en ouders, en doen dat vanuit hun eigen werktheorieën met grote betrokkenheid en bevlogenheid.
Wat wij als jeugdzorgprofessionals, ongeacht onze werkvelden, disciplines en paradigma’s, gemeen hebben, is onze wetenschappelijke beroepshouding. Dat is namelijk wat ons onderscheidt van de kapper, de Linda, de horoscoop en yoga-instructeurs voor kleine huisdieren met voornamelijk intuïtie, gevoel of boerenverstand als leidraad. Wij hebben, naast onze intuïtie, ook onze vakinhoudelijke kennis. En bij professionele besluitvorming zetten we beide in. Want vanuit de cognitieve psychologie, beslistheorie en evolutietheorie is het onbetwistbaar dat zowel intuïtie (systeem 1) als ratio (systeem 2) bij beslissingen hun onmisbare rol spelen.
In de intuïtieve component van besluitvorming passen we vuistregels toe, waarop we vertrouwen op basis van een gevoel. Dat gevoel kan zijn dat een gedachte waar is omdat die zich als eerste opdringt. Of de gedachte voelt vertrouwd omdat we hem al zo vaak hebben gehanteerd. Systeem 2 wordt in werking gesteld als we er nog eens over nadenken, een rationele afweging van voors en tegens maken of de inschatting van kansen wat nadrukkelijker doorrekenen (Kahneman, 2011). Systeem 2 hebben we nodig om vergissingen vanuit systeem 1 te voorkomen, doordat we door bias in de verkeerde richting worden gestuurd. Inmiddels wordt systeem 1 niet meer als het domme gansje in ons beschouwd dat we moeten overwinnen. Tegenwoordig krijgt systeem 1 erkenning als een professionele homunculus in ons professionele brein, die het mogelijk maakt dat we onder tijdsdruk, werkdruk en met beperkte informatie toch redelijk goede beslissingen kunnen nemen. Beslissingen in de trant
