In de adolescentie neemt risicogedrag zoals roekeloos rijden en middelenmisbruik toe (Reyna & Farley, 2006). Niet alle jongeren vertonen echter verhoogd risicogedrag, er zijn veel individuele verschillen (bijv. Bjork & Pardini, 2015). Met name jongeren met een lichte verstandelijke beperking (LVB) laten in het dagelijks leven meer risicogedrag zien dan leeftijdgenoten zonder LVB. Zo komen zij vaker in aanraking met de politie (Emerson & Halpin, 2013) en zijn zij oververtegenwoordigd in justitiële jeugdinrichtingen (Kaal, 2016). Daarom is het belangrijk om risicogedrag onder jongeren met een LVB te verminderen.
Mensen met een LVB hebben een IQ lager dan 70 en lichte beperkingen in bijvoorbeeld praktische of sociale vaardigheden (American Psychiatric Association, 2013). Nederland hanteert een ruimere definitie voor LVB: mensen met een IQ tussen de 70 en 85 die problemen hebben in het sociaal aanpassingsvermogen en bijkomende problematiek, zoals leerproblemen of een psychiatrische stoornis, worden ook tot de LVB-populatie gerekend (De Beer, 2016). De prevalentie van jongeren met een LVB in Nederland is ongeveer 13 procent (Stoll e.a., 2004) en ongeveer 40 procent van de jongeren met een LVB heeft ook een andere DSM-stoornis (Dekker & Koot, 2003). De LVB-populatie is dus groot, gevarieerd en kwetsbaar.
Een verklaring voor het feit dat jongeren met een LVB meer risicogedrag laten zien, is dat zij gevoeliger zijn voor groepsdruk. De adolescentie is over het algemeen een periode waarin jongeren gevoelig zijn voor de invloed van leeftijdgenoten (Crone & Dahl, 2012). Jongeren zonder een LVB vertonen onder groepsdruk van leeftijdgenoten meer risicogedrag dan wanneer zij alleen zijn (bijv. Gardner & Steinberg, 2005). Jongeren met een LVB nemen onder groepsdruk zelfs nog meer risico’s dan jongeren zonder een LVB (Bexkens e.a., 2018). Ook leerkrachten in het praktijkonderwijs en begeleiders in de gehandicaptenzorg zien dat jongeren met een LVB regelmatig in de problemen komen door risicogedrag als gevolg van groepsdruk.
Maar waarom zijn jongeren met een LVB gevoeliger voor groepsdruk? Hierover is nog weinig bekend, waardoor jongeren met een LVB nog niet goed beschermd kunnen worden tegen nadelige gevolgen van groepsdruk. Daarom onderzoeken de Universiteit van Amsterdam, Universiteit Leiden en Universiteit Utrecht deze vraag in samenwerking met de Bascule en GGZ Delfland.
Om de effecten van groepsdruk in risicovolle situaties te onderzoeken, gebruiken we een veelgebruikte risicotaak: de ‘Balloon Analogue Risk Task’ (BART; Lejuez e.a., 2002). De BART is een computertaak waarbij jongeren een virtuele ballon kunnen oppompen; iedere pomp levert
