Gepest of buitengesloten worden, onder druk staan op school, niemand in je omgeving hebben die jou onvoorwaardelijk steunt: eenzaamheid is een emotie die er diep inhakt bij kinderen. Het tast hun geluksgevoel aan en zorgt voor mentale en fysieke problemen. Dat blijkt uit onderzoek van de Universiteit Utrecht en het Verwey-Jonker Instituut, in opdracht van Kinderpostzegels. In dat onderzoek wordt kennis uit literatuur en interviews met experts en kinderen gecombineerd met data van ruim zesduizend kinderen en jongeren uit het onderzoek ‘Jong na corona’ van de Universiteit Utrecht en het Trimbos-instituut.

Al op jonge leeftijd

De laatste jaren was er al meer aandacht voor eenzaamheid onder jongeren. Voor het eerst is nu uitgebreider gekeken naar eenzaamheid bij een grote, representatieve groep kinderen in groep 6, 7 en 8 van de basisschool. Ook onder hen blijkt eenzaamheid een groot probleem te zijn. Maar liefst 1 op de 10 kinderen voelt zich vaak tot altijd eenzaam. Dat betekent dat er in elke basisschoolklas twee of drie kinderen zitten die zich eenzaam voelen. Deze kinderen geven hun leven een beduidend lager rapportcijfer: een 6,6 in plaats van de 8,3 waarmee andere kinderen hun leven waarderen. Als belangrijke oorzaken noemt het onderzoek (online) pestgedrag, onder druk staan op school en gebrek aan steun in de omgeving. Vaak worden social media en gamen ook genoemd als oorzaak van problemen bij kinderen en jongeren. Uit het onderzoek komt naar voren dat sociale media en gamen voor sommige kinderen problematisch kunnen zijn, maar voor andere kinderen juist kunnen helpen tegen eenzaamheid.

Grote gevolgen

Langdurende eenzaamheid heeft vaak ingrijpende gevolgen, nu én later. Zo kan eenzaamheid leiden tot mentale problemen, zoals angst, depressie en een laag zelfbeeld. Ook zorgt eenzaamheid regelmatig voor problemen op school. De omgang met leeftijdgenoten en docenten kan verslechteren, net als de leerprestaties. Daarnaast heeft eenzaamheid vaak fysieke gevolgen. Kinderen die zich eenzaam voelen slapen bijvoorbeeld slechter en gaan vaker naar de dokter.

Sofie Vriends, directeur-bestuurder van Kinderpostzegels is geschrokken van de omvang en ernst van de problematiek. “Dat zoveel jonge kinderen zich eenzaam voelen, is heel zorgelijk. Vooral omdat we al weten wat de gevolgen op de lange termijn kunnen zijn. Eenzaamheid ondermijnt de sterke basis die ieder kind nodig heeft. En dat kan een leven lang doorwerken.”

Niet problematiseren

Martha Talma van Movisie was een van de experts die input voor het onderzoek leverde. ‘Een opvallende bevinding van het onderzoek is dat het belangrijk is om eenzaamheid te normaliseren in plaats van te problematiseren. En om het gesprek over eenzaamheid op een neutrale en niet stigmatiserende manier te voeren. Dit helpt bij het doorbreken van het taboe op eenzaamheid en bij het gevoel dat je als kind de uitzondering bent als je je eenzaam voelt.’

Aanbevelingen

Wat kunnen we met elkaar doen om eenzaamheid te bestrijden? De onderzoekers doen daar, in samenspraak met deskundigen en kinderen zelf, aanbevelingen voor.

In de eerste plaats is het belangrijk dat volwassenen – ouders, verzorgers en professionals zoals leerkrachten – zich bewust zijn van het probleem en er meer over te weten komen. Belangrijk is bijvoorbeeld dat je eenzaamheid niet altijd kunt zien. Een kind dat veel alleen is, hoeft zich niet eenzaam te voelen. En een kind dat veel vrienden lijkt te hebben, is misschien wél eenzaam.

Talma: ‘Het onderwijs is een belangrijke plek waar eenzaamheid onder kinderen en jongeren gesignaleerd kan worden. In het onderzoek geven kinderen aan dat ze wel weten waar ze op school terecht kunnen met hun gevoelens, maar zich onvoldoende vertrouwd voelen bij deze persoon. Het investeren in een vertrouwensband tussen docenten of mentoren en leerlingen is een belangrijk aandachtspunt voor scholen, evenals het trainen van docenten in het signaleren en bespreekbaar maken van eenzame gevoelens.’

Eenzaamheid los je dus niet alleen op door te focussen op individuele hulp. Beter is het om eenzaamheid te beschouwen als iets van ons allemaal. Het draait immers om de wisselwerking tussen mensen: elkaar zien, verschillen accepteren. Een positief klasklimaat is een goed voorbeeld van hoe groepsdynamiek kan bijdragen aan minder eenzaamheid.

Tot slot moet het taboe rondom eenzaamheid doorbroken worden. Door erover te praten, thuis en op school. En door volwassenen en kinderen daarbij te helpen.

Het onderzoek naar eenzaamheid onder kinderen van tien tot vijftien jaar is gepubliceerd op de website van het Verwey Jonker instituut.

Bron: movisie.nl