Maud Hensums wil met haar proefschrift meer inzicht bieden in waar schadelijk sociaal gedrag bij adolescenten vandaan komt, zodat we effectiever kunnen ingrijpen.
Maud Hensums promoveerde op 24 januari 2024 aan de Universiteit van Amsterdam op haar proefschrift In the name of status: Adolescent harmful social behavior as strategic self-regulation.
Waarom dit onderzoek?
Schadelijk sociaal gedrag (zoals pesten en agressie) neemt weer toe in het voortgezet onderwijs. In 2021-2022 werd zo’n 9 procent van de adolescenten regelmatig gepest en had ongeveer 32 procent van de adolescenten minstens eenmaal per maand te maken met verbaal geweld. Tegelijkertijd zien we dat interventieprogramma’s gericht op het verminderen van bijvoorbeeld pesten, minder effectief zijn voor adolescenten dan voor kinderen. Het is belangrijk om effectiever te kunnen ingrijpen op het VO om schadelijk sociaal gedrag terug te dringen, door beter aan te sluiten bij de achterliggende oorzaken van schadelijk sociaal gedrag in de adolescentie.
Steeds vaker wordt schadelijk sociaal gedrag verklaard als een groepsproces, waarbij schadelijk sociaal gedrag kan leiden tot machtige posities in de groep en daarom soms juist door sociaal vaardige adolescenten doelgericht wordt ingezet. In mijn proefschrift was ons doel om meer kennis in te winnen over hoe schadelijk sociaal gedrag gedreven kan worden door statusmotieven.
Wat heb je ontdekt?
De bevindingen van mijn proefschrift illustreren dat het vertonen van schadelijk sociaal gedrag (zoals pesten en proactieve agressie) deels gedreven wordt door de normatieve behoefte om populair en dominant te zijn. Adolescenten die pesten en agressie vertonen, zijn in de praktijk populairder en machtiger dan anderen, hoewel ze minder aardig gevonden worden door hun leeftijdsgenoten. Wanneer we adolescenten blootstellen aan verschillende normen (ongeschreven gedragsregels), zien we dat adolescenten geneigd zijn hun gedrag aan te passen aan hoe ze verwachten dat ze mogelijk status kunnen winnen of verliezen. Zo lieten adolescenten minder zelfzuchtig gedrag zien wanneer ze dachten dat dit gedrag tot minder status zou leiden en zijn adolescenten geneigd om zich te conformeren aan wat populaire rolmodellen (YouTube-vloggers) op internet doen – zelfs als deze rolmodellen regelovertredend gedrag laten zien.
Wat hebben professionals, ouders en kinderen eraan?
Als docenten, ouders en (populaire) rolmodellen kunnen we op twee manieren bijdragen aan de vermindering van schadelijk sociaal gedrag. Ten eerste, leer adolescenten hoe ze status kunnen behalen door prosociaal gedrag te laten zien. Creëer mogelijkheden waarin adolescenten hun unieke talenten kunnen delen en zichtbaarheid kunnen verkrijgen op positieve manieren. Ten tweede, verander normen die schadelijk sociaal gedrag nu belonen met populariteit, naar normen die schadelijk sociaal gedrag afkeuren en prosociaal gedrag belonen met status. Denk samen met adolescenten na over hoe zij met elkaar om willen gaan en geef hen zeggenschap over hoe ze op creatieve manieren die gedragsnormen kunnen verspreiden. Dat vraagt van ons dat we samenwerken met adolescenten om normen van binnenuit te veranderen, maar ook dat (populaire) rolmodellen het goede voorbeeld geven in hoe we op een positieve manier met elkaar om gaan, ook online.
