Onderzoekers grepen een aanpassing van de aanvangstijden van lessen op middelbare scholen in de stadsregio Minneapolis aan om de effecten van latere lestijden op depressieve klachten te onderzoeken. Op deze manier kon quasi-experimenteel de situatie vóór de aangepaste schooltijden worden vergeleken met de situatie erna. Hiervoor werden 2.134 scholieren met een gemiddelde leeftijd van 15,2 jaar over een periode van twee jaar gevolgd. Gegevens van scholieren van vijf middelbare scholen werden op drie tijdstippen verzameld.
Voorafgaand aan enige verandering werden in het voorjaar van 2016 basisgegevens van negende klassers (vergelijkbaar met de derde klas middelbare school in Nederland) verzameld. In het najaar van 2016 stelden twee scholen hun starttijden bij naar respectievelijk 8:20 uur en 8:50 uur, terwijl de overige drie scholen de oorspronkelijke tijd van 7:30 uur behielden. Vervolgmetingen vonden plaats in het voorjaar van 2017 en 2018. Depressieve symptomen werden herhaaldelijk gemeten met de Kandel-Davies-vragenlijst, een korte vragenlijst die is gevalideerd voor gebruik bij adolescenten. Ook werd er in sensitiviteitsanalyses gekeken of groepen studenten met bepaalde kenmerken, zoals hogere leeftijd, hogere Body Mass Index (BMI) en meer dagelijkse schermtijd, specifieke effecten ondervonden van de verandering in schooltijden.
Belangrijkste resultaten
Scholieren met latere aanvangstijden op school rapporteerden gemiddeld een iets langere slaapduur op weekdagen (7,2 uur versus 7,1 uur) en vertoonden lagere scores op depressieve problemen (gemiddeld 15,9 (SD ± 4,8) versus 17,0 (SD ± 5,1), p<0,01). De verbetering werd voornamelijk gedreven door een vermindering van vermoeidheid en slaapgerelateerde symptomen. Ook rapporteerden deze scholieren minder vaak een hongergevoel, neiging tot ongecontroleerd eten en een lagere consumptie van cafeïnehoudende dranken. Er werden echter geen significante effecten opgemerkt op symptomen van somberheid, hopeloosheid en algemene zorgen.
Oudere scholieren, scholieren met een hogere BMI en scholieren met een hogere dagelijkse schermtijd toonden de grootste verbeteringen in stemmingssymptomen.
Wat betekent dit voor de praktijk?
Hoewel het verschuiven van schooltijden geen direct effect heeft op stemmingsstoornissen, verbetert het wel het welbevinden van scholieren door een afname van vermoeidheid en algemene depressiesymptomen. Scholieren met risicofactoren voor psychische problemen, zoals een hogere BMI, oudere leeftijd en meer schermtijd, lijken vooral te profiteren van een latere aanvangstijd op school. Mogelijk zijn er ook positieve effecten op schoolprestaties door afname van vermoeidheid, wat niet is meegenomen in het huidige onderzoek. Er is meer onderzoek nodig om te bepalen of latere schooltijden ook op langere termijn gunstige effecten hebben op de mentale gezondheid van jongeren, hoewel de follow-up met twee jaar al relatief lang was.
De gevonden effecten zijn mogelijk gebonden aan de context waarin het onderzoek plaatsvond. De scholen die deelnamen lagen geografisch dicht bij elkaar, waardoor de resultaten mogelijk niet gemakkelijk te generaliseren zijn. Het is dus onduidelijk welke effecten latere schooltijden bijvoorbeeld in Nederland zouden hebben. Ondanks deze beperkingen bood deze studie een unieke kans om de effecten van latere schooltijden te onderzoeken.
Het invoeren van latere schooltijden is een ingrijpende maatregel met grote gevolgen voor gezinnen, docenten en naschoolse activiteiten. Hoewel de studie suggereert dat latere starttijden effectief kunnen zijn in het verminderen van vermoeidheid en, in mindere mate, algemene depressiesymptomen bij jongeren, blijft het onduidelijk in hoeverre deze verbetering klinisch relevant is. Desalniettemin heeft deze universele maatregel de potentie om juist ook kwetsbare jongeren te bereiken en hun welzijn te verbeteren, en is het de moeite waard om de effecten en implicaties verder te onderzoeken.
Besproken artikel
Sadikova E, Widome R, Robinson E, Aris IM, Tiemeier H. Delaying high school start times impacts depressed mood among students: evidence from a natural experiment. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol. 2024 Jun 7. doi: 10.1007/s00127-024-02694-2. Epub ahead of print. PMID: 38847813.
