Twee onderzoeken

Fami-LIES/Fami-LIEGEN

Kinderen die liegen, leren dit meestal al op zeer jonge leeftijd. Hoewel sommige vormen van liegen onschadelijk of zelfs gepast zijn, zijn andere typen onwenselijk. De sociale oorsprong van liegen is in onderzoek tot nu toe schromelijk onderbelicht. In de vroege kinderjaren leggen gezinnen de basis voor de morele opvoeding van hun kinderen. Ouders liegen soms tegen hun kinderen (bijvoorbeeld: zeggen dat je je kind achterlaat als het zich misdraagt) of in het bijzijn van hun kinderen (bijvoorbeeld: iemand vertellen dat ze een cadeau mooi vinden terwijl ze aan hun kind toegeven dat dat niet zo is). Of en hoe dit ouderlijk liegen invloed heeft op kinderen is onbekend. Eerste onderzoeken laten zien dat wat ouders hun kinderen leren over liegen zelfs tegenstrijdig kan zijn: ondanks het feit dat ouders af en toe liegen tegen kinderen of liegen in hun bijzijn, leren veel ouders hun kinderen dat liegen verkeerd is. Tot nu toe zijn er geen onderzoeken die de oorzaken en gevolgen van deze gemengde boodschappen of ‘morele dissonantie’ in gezinnen hebben bekeken.

Little Lies, Big Impact?

Ouders liegen regelmatig tegen hun kind, vooral tijdens de basisschoolleeftijd. Veel ouders vinden sommige soorten leugens acceptabel, maar zijn bezorgd over het effect van liegen op vertrouwen. Hoewel 8-12-jarigen de cognitieve en morele capaciteiten hebben om leugens te beoordelen, is hun mening over ouderlijk liegen nog nooit onderzocht. Dit project ontwikkelt een online leeftijdsgeschikt meetinstrument, in co-creatie met kinderen en een game ontwerper, om hun mening over liegen door ouders en het effect op vertrouwen te meten. Dit meetinstrument wordt publiek toegankelijk gemaakt en gepresenteerd aan onderzoekers gespecialiseerd in onderzoek naar liegen en morele ontwikkeling.

De projecten worden gefinancierd door de European Research Council (onder H2020 GAnr. 949041, Fami-LIES) en door NWO (NWO XS beurs, Little Lies, Big Impact?).

Waarom het onderwerp ‘liegen’?

Rianne Kok: ‘Liegen is nog steeds een taboeonderwerp. Liegen wordt gezien als iets wat niet mag, niet hoort, niet wenselijk is. Maar tegelijkertijd worden er in het sociale verkeer allerlei leugentjes verteld, soms bewust, maar regelmatig ook onbewust of terloops. De ouder-kind relatie geeft dit nog een extra dimensie, want kinderen worden over het algemeen gezien als een meer kwetsbare partij en ouders zijn ook een rolmodel voor hun kind. Toch zie je ook dat liegen door ouders regelmatig voorkomt. Dat vind ik heel fascinerend.’